Τὸ προσεχὲς Σάββατο 26 Νοεμβρίου, στὶς 8.00 μ.μ., ὁ Δημήτρης Παπαθανασίου θὰ παραθέσῃ διάλεξη στὸ Φ.Ε. "Ἀθηνᾶ Ἐργάνη" (Ἀκαδημείας 88, 2ος ὄροφος, αἴθουσα "Ὀρφεύς") μὲ θέμα:
Ἡ στωϊκὴ φιλοσοφία ὡς ἀπάντηση στὴν οἰκονομικὴ κρίση
Τὸ πρόβλημα τῆς οἰκονομικῆς κρίσης τὸ ἔχουμε ἀναλύσει πολλὲς φορὲς στὸ Ἐργαστήριό μας, ἐνῷ ἔχουμε διαγνώσει τόσο τὶς αἰτίες της ὅσο καὶ τὰ τραγικὰ ἀποτελέσματα ποὺ προκαλεῖ στὸν κοινωνικὸ ἱστό, πιὸ σημαντικὸ ἐκ τῶν ὁποίων εἶναι ἡ ἐξαθλίωση κοινωνικῶν μερίδων ἀκόμη καὶ τῶν ἀρχουσῶν τάξεων. Ἡ σχέση τοῦ κρισιακοῦ φαινομένου μὲ τὴν φιλοσοφία τῆς Στοᾶς φαίνεται, ἐκ πρώτης ὄψεως, δυσεξήγητη, ἂν καὶ μετὰ τὰ τέλη τοῦ τρίτου προχριστιανικοῦ αἰῶνος ἐμφανίζονται τὰ κοινωνικὰ στρώματα ἐκεῖνα -τῶν ἐξαθλιωμένων ἀστῶν, τῶν διαλυμένων ἀπ' τὸν διεθνῆ ἀνταγωνισμὸ τῆς ἐποχῆς- θὰ ἐγκολπωθοῦν τὴν διδασκαλία της. Τὰ κύρια χαρακτηριστικὰ τῶν στρωμάτων αὐτῶν εἶναι ἀφ' ἑνὸς ἡ ἀπογοήτευση ἀπ' τὸν τρόπο ἀσκήσεως τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας καὶ ἡ συνακόλουθη ἀπαισιοδοξία τους γιὰ τὸ μέλλον, ἀφ' ἑτέρου ὁ ἔντονος κοσμοπολιτισμός τους ποὺ θὰ λάβῃ τεράστιες διαστάσεις, ἀλλὰ καὶ πρακτικὴ ὑφή, κατὰ τὴν περίοδο τῆς ἀκμῆς τοῦ ρωμαϊκοῦ imperium· τὴν περίοδο τῶν πρώτων μεταχριστιανικῶν αἰώνων, οἱ Στωϊκοὶ θὰ καταφέρουν νὰ κυβερνήσουν τὴν ἀχανῆ αὐτοκρατορία καὶ στὸ πρόσωπο τοῦ Μάρκου Αὐρηλίου ἡ φιλόσοφος βασιλεία θὰ βρῇ τὸν ἰδανικὸ ἐκφραστή της.
Ὁ Ζήνων ὁ Κιτιεύς, ὁ Χρύσιππος καὶ ὁ Κλεάνθης τῆς Ἀρχαίας Στοᾶς, ὁ Ποσειδώνιος καὶ ὁ Παναίτιος τῆς Μέσης, ὁ Σενέκας, ὁ Ἐπίκτητος καὶ ὁ προαναφερθεὶς Μᾶρκος Αὐρήλιος τῆς Νέας, συμπεριλαμβάνονται στοὺς πιὸ διάσημους ἐκφραστὲς τοῦ ρεύματος αὐτοῦ. Ὁ πρῶτος ἐστεμμένος φιλόσοφος τῆς Ἱστορίας, κάτοχος ὑψηλοῦ ἐπιπέδου ἑλληνικῆς παιδείας, κατέλιπε σημαντικὸ συγγραφικὸ ἔργο, στὴν γλῶσσα τῶν μορφωμένων τῆς ἐποχῆς, στὴν ἀττικὴ διάλεκτο, τὰ περίφημα "Εἰς ἑαυτόν", στὰ ὁποῖα καθρεπτίζεται τόσο τὸ ἐξαίρετο ἦθος του ὅσο καὶ ὁ ἀγαθὸς τρόπος τῆς διοικήσεώς του: "τὰ ταῖς πόλεσιν οὖν ταύταις ὠφέλιμα μόνα ἐστί μοι ἀγαθά" (VI, 44). Κυβέρνησε τὴν αὐτοκρατορία (161-180) σὲ μία περίοδο "παγκοσμιοποίησης", ἀναγκασμένος νὰ πολεμᾷ συνεχῶς ἐναντίον τῶν βαρβάρων, ἐνῷ διεξῆγε σκληρὸ διωγμὸ ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν, θεωρῶντας τους -καὶ δικαίως- ἀπειλὴ γιὰ τὴν συνοχὴ τῆς Αὐτοκρατορίας καὶ γιὰ τὸν ἑλληνισμὸ ποὺ ἐλάτρευε. Πεθαίνοντας ἐν πλήρει ψυχικῇ ἀταραξίᾳ, προέτρεψε τὸν ἀναμένοντα διαταγὲς χιλίαρχό του: "ὕπαγε εἰς τὸν ἀνατέλλοντα ἥλιον· ἐγὼ ἤδη δύω".
Οἱ ἀναλογίες τῆς αὐτοκρατορικῆς περιόδου καὶ τῆς σημερινῆς εἶναι ἐμφανεῖς, ὅπως ἐπίσης ἐμφανὴς εἶναι καὶ ἡ ἀνάγκη τῆς φιλοσοφικῆς ἀντιμετωπίσεως τῶν πολιτικῶν πραγμάτων. Δὲν πρέπει νὰ ἀφεθοῦμε στὴν ἀπάθεια καὶ στὴν ἀπαισιοδοξία τῆς Στοᾶς, χωρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνῃ, ὅτι θὰ ἀγνοήσουμε τὰ τεράστια ἠθικά της διδάγματα. Ἀναζητοῦνται ἄμεσες λύσεις, "ἐδῶ καὶ τώρα". Τὶς λύσεις αὐτὲς θὰ προσπαθήσουμε νὰ ἀναζητήσουμε μὲ τὴν βοήθεια ἑνὸς "φίλου ἀπὸ τὰ παληά", τοῦ Ψυχολόγου-Ψυχοθεραπευτῆ Δημήτρη Παπαθανασίου.
Ἐνδεικτικὴ Βιβλιογραφία
1. ΓΕΩΡΓΟΥΛΗ Δ. Κ., Ἱστορία τῆς ἑλληνικῆς φιλοσοφίας, ἐκδ. Παπαδήμα, 1994.
2. ΚΟΡΔΑΤΟΥ Γ., Ἱστορία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας, ἐκδ. Μπουκουμάνη, 1972.
3. ΛΙΑΝΤΙΝΗ Δ., Πολυχρόνιο, Στοὰ καὶ Ρώμη, 2005.
4. ΜΑΡΚΟΥ ΑΥΡΗΛΙΟΥ, Τὰ εἰς ἑαυτόν, εἰσαγωγή, ἀπόδοση καὶ σχόλια Felix De Giorgio, ἐκδ. Ζαχαρόπουλος.
5. ΣΔΡΑΚΑ Εὐ., Ἡ στωϊκὴ φιλοσοφία εἰς τὰς συμφορὰς τοῦ βίου, ἐκδ. Μαίανδρος, 1996.
