ΙΟΥΛΙΑΝΕΙΑ

Τὸ προσεχὲς Σάββατο 23 Ἰουνίου, στὶς 8.00μ.μ., τὸ Φιλοσοφικὸ Ἐργαστήριο "Ἀθηνᾶ Ἐργάνη" (Παλλάδος 24-26, 2ος Ὄροφος, "Παλαίχθων") θὰ τελέσῃ τὸ ἐτήσιο μνημόσυνο τοῦ ἐστεμμένου φιλοσόφου Ἰουλιανοῦ, ὁ ὁποῖος δολοφονήθηκε ἄνανδρα λίγα χιλιόμετρα ἔξω ἀπὸ τὴν Κτησιφῶντα. Τὸ πολιτικὸ μέρος τῆς ἑορτῆς περιλαμβάνει ὁμιλία ἀπὸ τὸν Κωνσταντῖνο Σταυρόπουλο, μὲ θέμα:

Ὁ Ἰουλιανὸς ἐν τοῖς Μυστηρίοις

Ὁ ἀνωτέρω τίτλος ἀναφέρεται σὲ ἕνα ἐκ τῶν Ἀνεκδότων ἢ καὶ Κρυμμένων -ὅπως ἀναφέρονται στὴν ἔκδοση τοῦ Ἰκάρου, ἐπιμ. Γ.Π. Σαββίδη, 2000- ποιημάτων τοῦ Κ.Π. Καβάφη καὶ παρουσιάζει πτυχὲς τῆς μυήσεως τοῦ ἐστεμμένου φιλοσόφου στὰ Μεγάλα Μυστήρια, ὅπως ἀναφέρονται καὶ σχολιάζονται ἀπ' τὸν Γρηγόριο τὸν Ναζιανζηνό (Κατὰ Ἰουλιανοῦ, Α΄, νε΄-νστ΄), τὸν Σωζομενό (Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Ε΄, β΄) καὶ τὸν Γίββωνα. Ἂς δοῦμε τὸ ποίημα:

Πλὴν σὰν εὑρέθηκε μέσα στὸ σκότος μέσα στῆς γῆς τὰ φοβερὰ τὰ βάθη συντροφευμένος μ’ Ἕλληνας ἀθέους, κ’ εἶδε μὲ δόξες καὶ μεγάλα φῶτα νὰ βγαίνουν ἄυλες μορφὲς ἐμπρός του φοβήθηκε γιὰ μιὰ στιγμὴ ὁ νέος, κι ἕνα ἔνστικτον τῶν εὐσεβῶν του χρόνων ἐπέστρεψε, κι ἔκαμε τὸν σταυρό του. Ἀμέσως οἱ μορφὲς ἀφανισθῆκαν· ἧ δόξαις χάθηκαν, σβῆσαν τὰ φῶτα. Οἱ Ἕλληνες ἐκρυφοκυτταχθῆκαν. Κι ὁ νέος εἶπεν· «εἴδατε τὸ θαῦμα; ἀγαπητοί μου σύντροφοι φοβοῦμαι. Φοβοῦμαι φίλοι μου, θέλω νὰ φύγω. Δὲν βλέπετε πῶς χάθηκαν ἀμέσως οἱ δαίμονες, σὰν μ’ εἴδανε νὰ κάνω τὸ σχῆμα τοῦ σταυροῦ τὸ ἁγιασμένο;»

Οἱ Ἕλληνες ἐκάγχασαν μεγάλα· «Ντροπή, ντροπὴ νὰ λὲς αὐτὰ τὰ λόγια σ’ ἐμᾶς τοὺς σοφιστὰς καὶ φιλοσόφους. Τέτοια σὰν θὲς εἰς τὸν Νικομηδείας καὶ στοὺς παππάδες του μπορεῖς νὰ λές. Τῆς ἔνδοξης Ἑλλάδος μας ἐμπρός σου οἱ μεγαλύτεροι θεοὶ φανῆκαν. Κι ἂν φύγανε νὰ μὴ νομίζῃς διόλου ποὺ φοβηθῆκαν μιὰ χειρονομία. Μονάχα σὰν σὲ εἴδανε νὰ κάνῃς τὸ ποταπότατον, ἀγροῖκον σχῆμα συχάθηκεν ἡ εὐγενής των φύσις καὶ φύγανε καὶ σὲ περιφρονῆσαν». Ἔτσι τὸν εἴπανε κι ἀπὸ τὸν φόβο τὸν ἱερὸν καὶ τὸν εὐλογημένον συνῆλθεν ὁ ἀνόητος, κι ἐπείσθη μὲ τῶν Ἑλλήνων τ’ ἄθεα τὰ λόγια.

Στὴν συζήτηση  θὰ ἀναλύσουμε τὴν ἐμμονὴ τοῦ ποιητῆ στὸ πρόσωπο τοῦ Ἰουλιανοῦ, τὴν συσχέτιση τοῦ Αὐτοκράτορα μὲ τὴν πολιτικὴ κατάσταση τῶν δεκαετιῶν τοῦ '20 καὶ τοῦ '30, τὴν μύηση καὶ τὸν φόβο (ἐὰν ὑπῆρξε...) καὶ ἄλλες σχετικὲς ἀναφορὲς τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων, καθὼς καὶ τὶς τερατολογίες ποὺ εὐδοκιμοῦσαν κατὰ περίπτωση.