Η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ (ΝΕΟ!)

Τὸ προσεχὲς Σάββατο 1η Δεκεμβρίου, στὶς 8.00μ.μ., ὁ Διονύσης Παναγιωτόπουλος θὰ παρουσιάσῃ στὸ Φιλοσοφικὸ Ἐργαστήριο "Ἀθηνᾶ Ἐργάνη" (αἴθουσα "Παλαίχθων", Παλλάδος 24-26, πλ. Ψυρρῆ) τὸ βιβλίο τοῦ ἀείμνηστου Δημητρίου Λιαντίνη:

Πολυχρόνιο· Στοὰ καὶ Ρώμη (Ἀθήνα, 2005)

Ὁ Δημήτρης Λιαντίνης προσπαθεῖ νὰ ἀνατάμῃ τὴν φιλοσοφία τῆς Στοᾶς καὶ νὰ τὴν συνδέσῃ -κατὰ τὴν προσωπική μου γνώμη, ὄχι μὲ ἐπιτυχία- μὲ τὸν ἐπελαύνοντα ἐκείνην τὴν περίοδο, Χριστιανισμό. Ὑπάρχουν κοινὰ σημεῖα μεταξὺ τῆς στωϊκῆς φιλοσοφίας καὶ τῆς Ἐκκλησίας; Βεβαίως καὶ ὑπάρχουν καὶ πολὺ σωστὰ ὁ Λιαντίνης τὰ ἐπισημαίνει, ὅπως λ.χ. ἡ ἀποφυγὴ τῶν παθῶν κ.ἄ., τὰ ὁποῖα ἐντάσσονται στὰ περὶ ἠθικῆς ζητήματα, ὅπως ἄλλως τε κοινὰ σημεῖα ὑπάρχουν καὶ μὲ τὴν Ἀκαδημεία, τὸν Κῆπο, τὸν Περίπατο κ.ο.κ. Λογικό; Βεβαίως, διότι ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶχε δική της ἠθικὴ καὶ ἔπρεπε νὰ βρῇ κατεπειγόντως. Ἀπὸ τὸ σημεῖο αὐτό, ἔως τοῦ νὰ ἰσχυρίζεσαι ὅτι "ἡ ὕστερη Στοὰ συνεργάστηκε μὲ τὸν Χριστιανισμὸ στὴν καταστροφὴ τῆς Ρώμης" (σ. 151) καὶ ὅτι "τὴν Ρώμη τὴν ἐγκρέμισαν τέσσερις Ἑβραῖοι ... ὁ Ἰησοῦς, ὁ Πέτρος, ὁ Παῦλος καὶ ἡ Μαρία" (σ. 152) εἶναι μᾶλλον δεῖγμα ἐπιφανειακῆς ἀναλύσεως τῶν ἱστορικῶν γεγονότων.

Μὲ τὰ ἀνωτέρω, δὲν θέλουμε νὰ παραγνωρίσουμε τὸ τεράστιο ἔργο τοῦ Δ.Λ., ἀλλὰ νὰ προβληματίσουμε καί, κυρίως νὰ προβληματιστοῦμε.

Η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ

Τὸ προσεχὲς Σάββατο 10 Νοεμβρίου, στὶς 8.00μ.μ., ὁ Παναγιώτης Ρομβέλης θὰ παραθέσῃ διάλεξη στὸ Φιλοσοφικὸ Ἐργαστήριο "Ἀθηνᾶ Ἐργάνη" (αἴθουσα "Παλαίχθων", Παλλάδος 24-26, πλ. Ψυρρῆ, 2ος ὄροφος) μὲ θέμα: 

Ὑπάρχει αὐτὸ ποὺ εἶναι

Ἡ ἀναφορὰ τοῦ ὁμιλητῆ στὸ Περὶ φύσιος ποίημα τοῦ Παρμενίδη εἶναι περίπου αὐτονόητη, ὅπως φαίνεται ἄλλως τε καὶ ἀπὸ τὸν τίτλο, τὸν δανεισμένο ἀπὸ τὸ διάσημο βιβλίο τοῦ Nestor-Luis Cordero (ἐκδ. Ἐνάλιος, 2008). Ὁ Ἐλεάτης ἐπρωτοτύπησε, φιλοσοφῶντας, διότι πρῶτος διέσχισε τὸν ἑνιαῖο, ἔως τότε, κόσμο, στὸν ἀναλλοίωτο κόσμο τοῦ εἶναι ἢ τοῦ ὄντος καί, στὸν ἀεὶ μεταβαλλόμενο κόσμο τοῦ γίγνεσθαι καὶ τῆς δόξας. 

Τὰ γνωρίσματα τοῦ ὄντος (ἀνώλεθρον καὶ ἀγένητον), ὁ τρόπος προσεγγίσεώς του (οἱ τρεῖς γνωστικὲς ὁδοί), ὅπως καὶ τὰ ἀντίστοιχα τοῦ κόσμου τῆς δόξας, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀπαγόρευση τῆς νοήσεως τοῦ μὴ ὄντος ἀποτελοῦν τὶς ἐπιταγὲς μιᾶς ἀνώνυμης θεᾶς (δαίμονος), ἡ ὁποία σύρει τὸν ποιητὴ σ' ἕνα μυστηριακὸ ταξίδι ἀπὸ τὰ δώματα τῆς Νυκτὸς στὶς πύλες τῆς Ἡμέρας.

Ὁ Π.Ρ. εἶναι Διπλ. Τοπογράφος Μηχανικὸς καὶ ἐκλεκτὸ μέλος τοῦ Ἀριστοτελικοῦ Ὁμίλου Ἀθηνῶν. Ἀσχολεῖται, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, μὲ τὸ Ὄργανον, ἀλλὰ ἡ παρούσα μελέτη του, ἡ ὁποία παρουσιάσθηκε πρὸ ὀλίγων μηνῶν στὸ Πνευματικὸ Κέντρο τοῦ Δ. Ἀθηναίων, ἀπετέλεσε εὐχάριστη ἔκπληξη.

ΜΝΗΜΗ ΣΑΛΑΜΙΝΟΜΑΧΩΝ

Συνέλληνες, 

φθάνει ἡ μεγάλη ἡμέρα, ἡ 15η Σεπτεμβρίου, ποὺ θὰ ἐπισκεφθοῦμε τὸν ἱερὸ τύμβο τῶν Σαλαμινομάχων, γιὰ νὰ τελέσουμε τὸ καθιερωμένο μνημόσυνό τους (ὥρα 6.00μ.μ.)

Τὸ θρῃσκευτικὸ μέρος τῆς τελετῆς ἔχει ἀναλάβει ἡ Λατρευτικὴ Κοινότης "Λάβρυς", ἐνῷ στίχους ἀπὸ τοὺς Πέρσες τοῦ Αἰσχύλου θὰ ἀπαγγείλῃ ὁ Φίλιππος Βαβουλάκης. Μετὰ τὸ πέρας τῶν ἐκδηλώσεων θὰ ἀκολουθήσῃ Συμπόσιον, στὴν παραλιακὴ Ταβέρνα "Τὸ Κῦμα". 

Ἀκολουθεῖ ὁ περισυνὸς χαιρετισμὸς τοῦ Κωνσταντίνου Σταυροπούλου, ἐκ μέρους τοῦ Φ.Ε. "Ἀθηνᾶ Ἐργάνη".

Ἡ "θείη Σαλαμὶς" τοῦ δελφικοῦ μαντείου ἔχει τὴν τιμητική της σήμερα· ἀγάλλονται οἱ θεοὶ καὶ οἱ τρισένδοξοι πρόγονοι, ὅταν νοιώθουν πὼς κάποιοι, ἔστω λιγοστοὶ Νεοέλληνες, τοὺς τιμοῦν πράττοντας τὸ ἐλάχιστο· λυποῦνται ὅμως, ὅταν βλέπουν τὰ ἄθλια τεκταινόμενα στὴν πατρίδα τους, κυρίως ὅταν συγκρίνουν τοὺς ἐπὶ κεφαλῆς τῆς περιόδου ἐκείνης μὲ τὰ σημερινὰ ἀνθρωπάκια. Οἱ σύγχρονοι πολιτικοὶ νάνοι δὲν ἐτόλμησαν νὰ ἀντιταχθοῦν στὴν ἀπαίτηση τῶν ἐχθρῶν ὄχι μόνο γιὰ  γῆν καὶ ὕδωρ, ἀλλὰ καὶ γιὰ ἀέρα καὶ ἥλιο· ἀπεναντίας, ὑπέκυψαν καὶ μάλιστα δίχως τὴν ἐλαχίστη ἀντίσταση. Πῶς νὰ ἀντισταθοῦν ἄλλως τε, ὅταν καθὼς λέγεται, οἱ σύγχρονοι κατακτητὲς γενικῶς τοὺς «κρατοῦν» ἀπὸ ἄλλες ὑποθέσεις προηγουμένων ἐτῶν καὶ ἐξακολουθοῦν νὰ συντηροῦν τὸν φαῦλο κύκλο τοῦ χρέους; Φαντασθεῖτε, τί θὰ συνέβαινε ἐὰν ὁ Ξέρξης μποροῦσε νὰ «πλησιάσῃ» τὸν Λεωνίδα καὶ νὰ ἐκβιάσῃ τὸν Θεμιστοκλῆ ἢ τὸν Εὐρυβιάδη μὲ κάποιον τρόπο; Οἱ ἑλληνικὲς πόλεις θὰ εἶχαν ὑποκύψει ἀμαχητὶ μὲς στὴν καταισχύνη κι ἐμεῖς θὰ αἰσθανόμασταν ντροπὴ γιὰ τοὺς προγόνους.

Ἡ ἀναφορά μας ὅμως, ἀφορᾷ σὲ μία ἄλλη Ἑλλάδα, αὐτὴν τῶν προγόνων, στὴν ὁποίαν λειτουργοῦσαν τὰ πάντα ἐν τάξει, τοῦ Νόμου δεσπόζοντος, ὅπως φροντίζει ὁ Δημάρατος νὰ πληροφορήσῃ τὸν Ξέρξη  (ΗΡΟΔΟΤΟΥ, Ἱστορίαι, Πολύμνια, 104). Ἡ πολιτικο-στρατιωτικὴ ἡγεσία κατευθύνει τὸν ἀγῶνα μὲ μαεστρικὸ τρόπο· ὑποχωρεῖ ὅταν τὸ ἐπιβάλλουν οἱ περιστάσεις (Θερμοπύλες, Ἀρτεμίσιο), ἐπανέρχεται ὅταν ὁ στρατὸς ἔχῃ ἀνυψωμένο ἠθικό, δηλαδὴ ἀκριβῶς μετὰ τὴν θυσία τῶν Θερμοπυλομάχων καὶ τὴν καταστροφὴ τῶν ἱερῶν τῆς Ἀκροπόλεως, εἶναι δὲ ἀποφασισμένος νὰ δώσῃ τὸν ὑπὲρ πάντων ἀγῶνα. Ὁ λαός-στρατὸς πανέτοιμος νὰ ἀγωνισθῇ ἔως ἐσχάτων, διότι εἶναι τῆς ἐλευθερίης γλειχόμενοι (ἔ.ἀ., Οὐρανία, 143), ἐνῷ οἱ Ἱερεῖς δὲν "κρύβονται", ὅπως τὸ σημερινὸ παπαδαριό, ἀλλὰ πρωτοστατοῦν· ὁ μάντις Μεγιστίας θυσιάζεται, μαχόμενος δίπλα στὸν Λεωνίδα, τὸ δὲ Μαντεῖο τῶν Δελφῶν προτρέπει τοὺς μὲν Σπαρτιάτες νὰ θυσιάσουν τὸν καταγόμενο ἀπ’ τὸν Ἡρακλῆ βασιληᾶ, ἐφ’ ὅσον θέλουν ἡ πόλη τους νὰ σωθῇ, τοὺς δὲ Ἀθηναίους νὰ ναυμαχήσουν στὴν Σαλαμῖνα, παρὰ τὴν "πικρία" του γιὰ τὸν φόνο τῶν προστατευομένων ἀπ’ αὐτό, πάσης ἐθνικότητος, κηρύκων.

Αὐτὸ ἴσως εἶναι καὶ τὸ πιὸ μελανὸ συμβὰν τοῦ πολέμου, ὁ ἀποσεβασμὸς τῶν, ζητούντων ἔστω γῆν καὶ ὕδωρ, πρέσβεων τοῦ ἀντιπάλου, πρᾶγμα ἀσύνηθες γιὰ τὴν κουλτούρα τῶν προγόνων καὶ ὄχι ἡ δῆθεν ἐξαγορὰ τοῦ Μαντείου, ὅπως ἔχει ἐπικρατήσει νὰ λέγεται πονηρὰ στὴν καθεστημένη καὶ ἀνιστόρητη ἐν πολλοῖς βιβλιογραφία. Εἶναι ἄλλως τε γνωστὸ ὅτι ἀφ’ ἑνὸς οἱ βάρβαροι εἶχαν ἐπιτεθῆ γιὰ νὰ συλήσουν τὸ ἱερὸν πέδον, τότε ποὺ σείσθηκαν οἱ Φαιδριάδες (ἔ.ἀ. Οὐρανία, 37), ἀφ’ ἑτέρου οἱ ἀντιστεκόμενες πόλεις εἶχαν ὁρκισθῆ τὸ δέκατον τῆς περιουσίας τῶν μηδισάντων νὰ καταβληθῇ μετὰ τὸ πέρας τοῦ πολέμου στὸν θεὸ τῶν Δελφῶν (ἔ.ἀ., Πολύμνια, 132). Ἑπομένως, τὰ ἀνωτέρω ἐκφράζουν μόνον τὴν ἀγωνία τῶν σημερινῶν ἐνδιαμέσων νὰ συγκρίνουν "ἀσύμπτωτα μεγέθη" ἢ καὶ νὰ ταὐτίσουν τὸ αὐθεντικὸ ἱερὸ μὲ τὸ ἀναυθεντικό, μὲ τοὺς μελανειμονοῦντας ποὺ τὸ μόνο γιὰ τὸ ὁποῖο ἐνδιαφέρονται, εἶναι γιὰ τὸ πῶς θὰ γλυτώσουν τὸ "ταπεινὸ" σαρκίο τους, ὄχι μόνο ἔναντι τῶν ἑκάστοτε ἐχθρῶν τῆς πατρίδας, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ ἀπ’ τὶς στοιχειώδεις ὑποχρεώσεις τους σ’ αὐτήν, ὅπως ἡ καταβολὴ φόρων· ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι προκλητικὴ ἡ συνεχιζόμενη, ἐκ μέρους τῆς πολιτείας, ἐξαίρεση τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ ὁποιαδήποτε εἰσφορά, τακτικὴ ἢ ἔκτακτη.

Ἀπευθυνόμαστε πρὸς  αὐτούς, ἂν καὶ γνωρίζουμε ὅτι τὸ μήνυμα τῆς Σαλαμίνας δὲν τοὺς διαπερνᾷ, γι’ αὐτὸ ἄλλως τε ἐφρόντισαν νὰ καταργήσουν τὶς ἑορτὲς τῶν Ἐλευθερίων. Οἱ προστάτες τους ὅμως, θὰ ἦταν καλὸ νὰ λάβουν ὑπ’ ὄψει κάποια διδάγματα κι ἂς μὴν ἐφησυχάζουν μὲ τὴν σημερινὴ ἀδυναμία τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἡ ὁποία ἐκπηγάζει ἀπ’ τὴν μὴ ὕπαρξη κρατικῆς ὀντότητας, ἀντάξιας τῆς ἱστορίας του. Δὲν μᾶς τρομάζει ἡ πενία, ἀντιθέτως  μᾶς ἀηδιάζει ὁ ἄδικος πλουτισμὸς ποὺ διδάσκει - εὐκαιρίας δοθείσης- ἡ Γουὼλ Στρὴτ καὶ τὰ ἄλλα εὐαγῆ σας ἱδρύματα… στοὺς ἐξωνημμένους Ἕλληνες πολιτικούς· μὴν ξεχνᾶτε ὅτι ὁ Ξέρξης ἀγνόησε πρὸ τῆς μάχης τῶν Θερμοπυλῶν τὴν ἐπισήμανση αὐτὴ τοῦ Δημάρατου (ΗΡΟΔΟΤΟΥ, Ἱστορίαι, Πολύμνια, 102):

πενίη μὲν αἰεί κοτε σύντροφός ἐστι, ἀρετὴ δὲ ἔπακτός ἐστι, ἀπό τε σοφίης κατεργασμένη καὶ νόμου ἰσχυροῦ· τῇ διαχρωμένη ἡ Ἑλλὰς την τε πενίην ἀπαμύνεται καὶ τὴν δεσποσύνην.

Μ’ αὐτὲς τὶς παρακαταθῆκες ποὺ μᾶς κατέλιπαν οἱ τρισένδοξοι πρόγονοί μας, θὰ πρέπῃ νὰ ἀνησυχοῦν γιὰ τὶς συνέπειες τῆς πολιτικῆς τους, νὰ ἀπαιτοῦν τὰ πάντα, ἐδῶ καὶ τώρα, ἀπ’ τοὺς ντόπιους ναιναίκους καὶ νὰ συνειδητοποιήσουν ὅτι, ὅταν οἱ συνθῆκες τὸ ἐπιτρέψουν, τὰ πράγματα θὰ ἀλλάξουν ἄρδην καὶ οἱ νεοέλληνες θὰ ἀπαιτήσουμε καὶ θὰ καταφέρουμε τὴν "ἐπιστροφὴ" τῆς πατρίδας μας. Τὰ διδάγματα τῆς ἱστορίας εἶναι πολλά. Ἂς μὴν τὰ ἀγνοοῦν...

ΙΟΥΛΙΑΝΕΙΑ

Τὸ προσεχὲς Σάββατο 23 Ἰουνίου, στὶς 8.00μ.μ., τὸ Φιλοσοφικὸ Ἐργαστήριο "Ἀθηνᾶ Ἐργάνη" (Παλλάδος 24-26, 2ος Ὄροφος, "Παλαίχθων") θὰ τελέσῃ τὸ ἐτήσιο μνημόσυνο τοῦ ἐστεμμένου φιλοσόφου Ἰουλιανοῦ, ὁ ὁποῖος δολοφονήθηκε ἄνανδρα λίγα χιλιόμετρα ἔξω ἀπὸ τὴν Κτησιφῶντα. Τὸ πολιτικὸ μέρος τῆς ἑορτῆς περιλαμβάνει ὁμιλία ἀπὸ τὸν Κωνσταντῖνο Σταυρόπουλο, μὲ θέμα:

Ὁ Ἰουλιανὸς ἐν τοῖς Μυστηρίοις

Ὁ ἀνωτέρω τίτλος ἀναφέρεται σὲ ἕνα ἐκ τῶν Ἀνεκδότων ἢ καὶ Κρυμμένων -ὅπως ἀναφέρονται στὴν ἔκδοση τοῦ Ἰκάρου, ἐπιμ. Γ.Π. Σαββίδη, 2000- ποιημάτων τοῦ Κ.Π. Καβάφη καὶ παρουσιάζει πτυχὲς τῆς μυήσεως τοῦ ἐστεμμένου φιλοσόφου στὰ Μεγάλα Μυστήρια, ὅπως ἀναφέρονται καὶ σχολιάζονται ἀπ' τὸν Γρηγόριο τὸν Ναζιανζηνό (Κατὰ Ἰουλιανοῦ, Α΄, νε΄-νστ΄), τὸν Σωζομενό (Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Ε΄, β΄) καὶ τὸν Γίββωνα. Ἂς δοῦμε τὸ ποίημα:

Πλὴν σὰν εὑρέθηκε μέσα στὸ σκότος μέσα στῆς γῆς τὰ φοβερὰ τὰ βάθη συντροφευμένος μ’ Ἕλληνας ἀθέους, κ’ εἶδε μὲ δόξες καὶ μεγάλα φῶτα νὰ βγαίνουν ἄυλες μορφὲς ἐμπρός του φοβήθηκε γιὰ μιὰ στιγμὴ ὁ νέος, κι ἕνα ἔνστικτον τῶν εὐσεβῶν του χρόνων ἐπέστρεψε, κι ἔκαμε τὸν σταυρό του. Ἀμέσως οἱ μορφὲς ἀφανισθῆκαν· ἧ δόξαις χάθηκαν, σβῆσαν τὰ φῶτα. Οἱ Ἕλληνες ἐκρυφοκυτταχθῆκαν. Κι ὁ νέος εἶπεν· «εἴδατε τὸ θαῦμα; ἀγαπητοί μου σύντροφοι φοβοῦμαι. Φοβοῦμαι φίλοι μου, θέλω νὰ φύγω. Δὲν βλέπετε πῶς χάθηκαν ἀμέσως οἱ δαίμονες, σὰν μ’ εἴδανε νὰ κάνω τὸ σχῆμα τοῦ σταυροῦ τὸ ἁγιασμένο;»

Οἱ Ἕλληνες ἐκάγχασαν μεγάλα· «Ντροπή, ντροπὴ νὰ λὲς αὐτὰ τὰ λόγια σ’ ἐμᾶς τοὺς σοφιστὰς καὶ φιλοσόφους. Τέτοια σὰν θὲς εἰς τὸν Νικομηδείας καὶ στοὺς παππάδες του μπορεῖς νὰ λές. Τῆς ἔνδοξης Ἑλλάδος μας ἐμπρός σου οἱ μεγαλύτεροι θεοὶ φανῆκαν. Κι ἂν φύγανε νὰ μὴ νομίζῃς διόλου ποὺ φοβηθῆκαν μιὰ χειρονομία. Μονάχα σὰν σὲ εἴδανε νὰ κάνῃς τὸ ποταπότατον, ἀγροῖκον σχῆμα συχάθηκεν ἡ εὐγενής των φύσις καὶ φύγανε καὶ σὲ περιφρονῆσαν». Ἔτσι τὸν εἴπανε κι ἀπὸ τὸν φόβο τὸν ἱερὸν καὶ τὸν εὐλογημένον συνῆλθεν ὁ ἀνόητος, κι ἐπείσθη μὲ τῶν Ἑλλήνων τ’ ἄθεα τὰ λόγια.

Στὴν συζήτηση  θὰ ἀναλύσουμε τὴν ἐμμονὴ τοῦ ποιητῆ στὸ πρόσωπο τοῦ Ἰουλιανοῦ, τὴν συσχέτιση τοῦ Αὐτοκράτορα μὲ τὴν πολιτικὴ κατάσταση τῶν δεκαετιῶν τοῦ '20 καὶ τοῦ '30, τὴν μύηση καὶ τὸν φόβο (ἐὰν ὑπῆρξε...) καὶ ἄλλες σχετικὲς ἀναφορὲς τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων, καθὼς καὶ τὶς τερατολογίες ποὺ εὐδοκιμοῦσαν κατὰ περίπτωση.

Η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ

Τὸ προσεχὲς Σάββατο 7 Ἀπριλίου, στὶς 8.00μ.μ., ὁ Γιῶργος Μπακογιάννης θὰ παραθέσῃ διάλεξη στὸ Φ.Ε. "ΑΘΗΝΑ ΕΡΓΑΝΗ" (Ἀκαδημείας 88, 2ος Ὄροφος), μὲ θέμα:

Ἡ θεολογοῦσα προτυποκρατία στὸν Ἐπίκουρο

Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Γ. Μπ., χρησιμοποίησε αὐτὸν τὸν περιεκτικὸ τίτλο τοῦ J.M. Gabaude, διότι ἀποδίδει μὲ ἀκρίβεια καὶ σαφήνεια τὴν ἐπικούρεια ἄποψη γιὰ τοὺς θεούς. Ὁ ὁμιλητὴς θὰ προσπαθήσῃ νὰ δείξῃ, ὅτι ἡ ἀντίληψη τῶν Ἐπικορείων γιὰ τὸ θεῖον δὲν ἀντιστρατεύεται τὸν ὑπόλοιπο κορμὸ τῆς ἐπικούρειας φιλοσοφίας, ἀλλὰ εἶναι ἀναπόσπαστο μέρος τόσο τοῦ Φυσικοῦ ὅσο καὶ τοῦ Κανονικοῦ, ἂν καὶ ἡ ὅλη ἀντίληψη εἶναι ἐνσωματωμένη στὸ Ἠθικόν. Ἐπίσης, θὰ δειχθῇ ὅτι ἡ ἀντίληψη αὐτὴ δὲν ἀποτελοῦσε γιὰ κανένα λόγο ὑπεκφυγή, ἀφοῦ ὁ φιλόσοφος εἶχε ἤδη ἐκτεθῆ μὲ τὶς ἀπόψεις του περὶ θείας προνοίας καὶ θνητότητος τῆς ψυχῆς.

Ὁ ὁμιλητὴς θὰ ξεκινήσῃ ἀπὸ τὴν βασικὴ ἀρχὴ τῆς ἐπικούρειας φιλοσοφίας, ὅτι δηλαδὴ τὰ δεδομένα τῆς ἐμπειρίας πρέπει νὰ γίνωνται δεκτά. Δὲν εἶναι ὅμως γεγονὸς ὅτι ἡ ἔννοια τῶν θεῶν διαπνέει ὅλην τὴν ἀνθρώπινη ἱστορία; Πρόκειται περὶ προλήψεως, περὶ ἐννοίας ποὺ ἐνσωματώνεται στὰ κριτήρια ἀληθείας τοῦ Ἐπικούρου. Ὁ ἱδρυτὴς τοῦ Κήπου εἶναι σαφής: "ἀκόμη καὶ οἱ παραστάσεις τῶν τρελλῶν, ὅπως αὐτὲς ποὺ βλέπουμε στὸν ὕπνο μας εἶναι ἀληθεῖς, διότι προκαλοῦν κίνηση τοῦ νοῦ, ἐνῷ τὸ μὴ ὂν δὲν προκαλεῖ τίποτε". Ἐπίσης στὴν ἐπιστολή του πρὸς Ἡρόδοτον, ὁ Ἐπίκουρος δὲν κρύβει τὰ λόγια του: "[κανόνας μας] εἶναι ὅτι τὸ ἀληθὲς ταὐτίζεται μ' αὐτὸ ποὺ παρατηροῦν οἱ αἰσθήσεις ἢ συλλαμβάνουμε ἄμεσα μὲ τὸν νοῦ" (φανταστικὴ ἐπιβολὴ τῆς διανοίας).

Καὶ στὸ τέλος θὰ τεθοῦν τὰ ἀμείλικτα ἐρωτήματα: Πῶς εἶναι δυνατὴ ἡ γνώση τοῦ θείου σ' ἕνα φιλοσοφικὸ σύστημα ὑλιστικὸ καὶ μηχανοκρατικό; Πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ πείσουμε κάποιον, ὅτι ὑπάρχουν οἱ θεοί; Πῶς συνάπτει ὁ ἴδιος ὁ Ἐπίκουρος τὴν ἐνάργειά τους μὲ τὸ λοιπὸ φιλοσοφικό του σύστημα; Τὰ λόγια του -ἐξ ἀρχῆς- ἐνέχουν σαφήνεια: "οἱ θεοὶ ὑπάρχουν καὶ ἡ γνώση μας γι' αὐτοὺς εἶναι προφανής".

Τὰ ἀνωτέρω ἐρωτήματα θὰ γίνουν ἡ βάση γιὰ νὰ διαπιστώσουμε, πῶς θὰ συναντήσουμε τοὺς θεούς, μέσα ἀπὸ τὸ αὐστηρὸ μονοπάτι τῆς ἐπικούρειας φιλοσοφίας...

Η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ

Συνέλληνες! Τὸ πρῶτο δεκαπενθήμερο τοῦ ἔτους 415 οἱ "πραιτωριανοὶ" τοῦ Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Κυρίλλου δολοφόνησαν καὶ κατακρεούργησαν τὴν Νεοπλατωνικὴ Φιλόσοφο καὶ Μαθηματικὸ Ὑπατία.

Ὡς ἐλάχιστο φόρο τιμῆς στὴν μνήμη τῆς μεγάλης Ἑλληνίδας καὶ τελευταίας ἐπιστήμονος πρὶν τὸν Μεσαίωνα, τὸ Φιλοσοφικὸ Ἐργαστήριο "Ἀθηνᾶ Ἐργάνη" σᾶς προσκαλεῖ στὸ ἐτήσιο θρῃσκευτικὸ καὶ πολιτικὸ μνημόσυνο, στὶς 10 Μαρτίου, στὶς 8.00μ.μ. (Ἀκαδημείας 88, 2ος Ὄροφος, Αἴθουσα "Ὀρφεύς").

Τὸ μνημόσυνο περιλαμβάνει: τελετὴ μνημοσύνου ἀπ' τὴν Λατρευτικὴ Κοινότητα "Λάβρυς" καὶ ὁμιλία ἀπ' τὸν Κωνσταντῖνο Σταυρόπουλο, μὲ θέμα:

Ὑπατία, ἡ περιβόητος φιλόσοφος.

Ποιὰ ἦταν ὅμως ἡ Ὑπατία;

Νεοπλατωνικὴ φιλόσοφος καὶ Μαθηματικός, κόρη τοῦ διασήμου Μαθηματικοῦ καὶ διευθυντῆ τοῦ Μουσείου (Πανεπιστημίου) τῆς Ἀλεξανδρείας, Θέωνος· γεννήθηκε στὴν Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου (370), ὅπου καὶ ἐσπούδασε ἔχοντας ὡς διδάσκαλο τὸν διάσημο Γεωμέτρη Πάππο, δείχνοντας ἀπὸ μικρὴ τὴν κλίση της στὸν λεγόμενο Μαθηματικὸ Πλατωνισμό, τὴν ἄποψη δηλαδὴ ὅτι ὑπάρχει ἕνας ὑπεραισθητός-μεταφυσικὸς κόσμος μαθηματικῶν ὀντοτήτων (ἀριθμῶν καὶ γεωμετρικῶν σχημάτων), προσεγγίσιμος μόνο ἀπ’ τὸν ἀνθρώπινο νοῦ, ἐντελῶς ἀνεξάρτητος ἀπ’ τὸν δικό μας, τὸν αἰσθητό.

Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ πατέρα της, ἀνέλαβε τὴν διεύθυνση τοῦ Μουσείου, θέτοντας ὡς στόχο ζωῆς τὴν ἐκ βάθρων ἀνασύστασή του καὶ τὴν ἀπόδοση σ’αὐτὸ τῆς μέχρι πρό τινος αἴγλης του. Οἱ ἐργασίες της στὴν Ἀριθμητική (θεωρία Ἀριθμῶν, διοφαντικὲς καὶ διτετράγωνες ἐξισώσεις), στὴν Γεωμετρία (κωνικὲς τομές), στὴν Μηχανική (κατασκευὴ Μετρητῶν Στάθμης, Ὑδρομέτρων καὶ Ροομέτρων) καὶ στὴν Ἀστρονομία (κατασκευὴ Ἀστρολάβων, ἀνακάλυψη τῶν ἐλλειπτικῶν τροχιῶν τῶν πλανητῶν) ὑπῆρξαν πρωτότυπες καὶ σημαντικές, ἂν καὶ τὶς κατέστρεψαν ὁλοσχερῶς ἡ θρῃσκευτικὴ μισαλλοδοξία τῆς ἐποχῆς. Ὑπενθυμίζουμε ὅτι στὸ Μουσεῖον εἶχαν διδάξει οἱ κορυφαῖοι διδάσκαλοι τοῦ ἀρχαίου Κόσμου· ὁ Εὐκλείδης τῶν Στοιχείων, ὁ Ἀπολλώνιος ὁ Περγαῖος (κωνικὲς τομές), ὁ Ἐρατοσθένης (Κόσκινο τῶν πρώτων Ἀριθμῶν, μέτρηση τῆς γήινης διαμέτρου), ὁ Διόφαντος τῶν ὁμωνύμων (ἀπροσδιορίστων) ἐξισώσεων κ.ἄ.

Ὅμως ἡ ἐποχὴ δὲν εὐνοοῦσε τὴν ἐλεύθερη ἔρευνα· ἡ Ἀλεξάνδρεια εἶχε ἀρχίσει πρὸ πολλοῦ νὰ μετασχηματίζεται ἐπὶ τὰ χείρω. Οἱ ἀπάνθρωποι καὶ σκοταδιστὲς Πατριάρχες Ἀλεξανδρείας Ἀθανάσιος, Θεόφιλος καὶ Κύριλλος μὲ τὴν βοήθεια τῶν μοναστικῶν ταγμάτων (Παραβολάνοι κ.ἄ.) εἶχαν διαμορφώσει ἕνα ἀνθελληνικὸ περιβάλλον, στὸ ὁποῖο ἐκυριαρχοῦσαν τὸ συνεχὲς γκρέμισμα τῶν Ναῶν, ἡ διαπόμπευση τῶν ἀγαλμάτων τῶν θεῶν καὶ ἡ τρομοκρατία ἐναντίον ὁποιουδήποτε ἐθύμιζε τὸ ἔνδοξο παρελθόν. Σ’ αὐτὸ τὸ κλίμα, ἀλλὰ καὶ στὴν αὐστηρὴ ἐφαρμογὴ τῶν κωδίκων τοῦ Κωνσταντίου καὶ τοῦ Θεοδοσίου, ἐντάσσονται ἡ καταστροφὴ τοῦ Σεραπείου, τὸ ὁλοκαύτωμα τῆς περιώνυμης Βιβλιοθήκης τῶν 300.000 τίτλων καὶ βεβαίως ἡ κτηνώδης βία ἐναντίον τῆς ζωῆς τῆς φιλοσόφου, ἡ ὁποία κατὰ τὸν φανατικὸ θαυμαστή της, τὸν ἔπαρχο Ὀρέστη, ἀποτελοῦσε τὸ ἀκριβότερο κόσμημα τῆς πόλεως.

Ὁ Ἰσπανὸς ἑλληνιστὴς καὶ συγγραφεὺς τοῦ πλέον καταλλήλου πονήματος γιὰ τὴν φιλόσοφο Πέδρο Γκάλβεθ (κυκλοφορεῖται ἀπ’ τὶς ἐκδόσεις Μεταίχμιον, σὲ ἑλληνικὴ μετάφραση τῆς Λήδας Παλλαντίου, Ἀθῆναι 2004)μυήθηκε στὰ τῆς Ὑπατίας ἀπ’ τὸν Μαθηματικὸ πατέρα του καὶ κατάφερε νὰ συγγράψῃ ἕνα μυθιστόρημα, σχεδὸν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, ἀφοῦ ὅπως γράφει στὸν Πρόλογό του οἱ πηγὲς εἶναι τόσο λιγοστές, γεμίζουν μόνον δύο σελίδες. Ἀρνούμενος, ὅπως τονίζει, ἀφ’ ἑνὸς τὴν φαντασιοκοπία, ἀφ’ ἑτέρου τὴν προβληματικὴ ἀνάγνωση, ἀποφάσισε νὰ πρωτοτυπήσῃ, ἀκολουθῶντας τὸν τρίτο δρόμο:

νὰ προσπαθήσουμε νὰ ἀνασυνθέσουμε μιὰ ζωὴ μέσ’ ἀπὸ τὶς ἱστορικές της περιστάσεις καὶ νὰ ἐπιτρέψουμε στὸν ἑαυτό μας τὴν ἐλευθερία μιᾶς προσπάθειας ἀναβίωσης τῶν σταδίων τοῦ θυμικοῦ ποὺ βίωσε τὸ συγκεκριμένο ἄτομο...

Παρ’ ὅτι εἴμαστε, γιὰ εὐνόητους λόγους, ἀλλεργικοὶ μὲ τοὺς τρίτους δρόμους, ὀφείλουμε νὰ ἀναγνωρίσουμε στὸν Ἰσπανὸ ἑλληνιστὴ ὅτι κατάφερε ἐν τέλει νὰ ἀνταποκριθῇ στὸν δύσκολο στόχο ποὺ ἐξ ἀρχῆς εἶχε θέσει στὸν ἑαυτό του καὶ νὰ μᾶς προσφέρῃ ἕνα μοναδικὸ στὸ εἶδος του μυθιστόρημα, συνεκτικὸ καὶ πρὸ πάντων, γιὰ ἐμᾶς τοὺς λάτρεις τῆς φιλοσόφου, μία ἀντικειμενικὴ παρουσίαση τῆς γυναίκας ποὺ τὸ φρικτό της τέλος ἀποτέλεσε τὸ κύκνειο ᾆσμα ὄχι μόνον τοῦ καθόλου ἑλληνισμοῦ, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐλεύθερης ἐπιστημονικῆς ἔρευνας, πρὸ τοῦ ἐπελαύνοντος σκοταδισμοῦ.